Sağlık Ekibi ve Sağlık Bakım Sistemi
Sağlık Bakım Sistemi; sağlık bakımı, tıbbi tedavi bakım, rehabilitasyon ve tüm destek hizmetlerinin tümünün topluma sunulması anlamında kullanılan bir terimdir.
Sağlık sistemi; ülke genelinde var olan toplumsal ve kamu sektörü kaynaklarına, halkın katılımı ile bireye sağlıklı, mutlu, üretken ve nitelikli bir yaşam sağlamayı amaçlayan, sağlık sorunlarını en aza indirgeyecek örgütsel, çoğulcu bir sistemin alt bölümüdür.
Toplumların politik, sosyal, ekonomik, kültürel etmenlere bağımlı olarak değişebilir sağlık sorunları, genelde karmaşık bir yapıya sahiptir.
Bu karmaşanın çözümü için; "sağlığı" ilgilendiren her bir disiplinin kendi alanına özgü bilgi ve becerisi ile planlı, işbirlikçi örgütlü bir sektörler arası katılımı sağlanmalıdır.
Böylece birey ve toplumun sağlıklı, üretken ve anlamlı bir yaşam biçimine kavuşması gerçekleşebilir.
Ancak bu amaca yönelik ulusal çabalara, Dünya Sağlık Örgütü'nün "2000 Yılında Herkese Sağlık" hedefleriyle uluslararası işbirliği de eklendiği halde, gelişmekte olan ülkelerde henüz bu hedefe istenilen düzeyde ulaşılamamıştır.
Bunun en önemli nedeni, sağlık hizmetinin daha çok hastalık ve tıbbi bakımda yoğunlaşmış olmasıdır.
Oysa sağlık hizmetinin kapsamı, toplumu, aileyi, bireyi istenilen sağlık düzeyine ulaştırmak ve bunu örgütlenmiş, planlanmış bir hizmet bütünlüğü ile sağlamak, sürdürmek ve geliştirmektir.
Hali hazırda sağlık hizmetinin "Üç aşamalı" olarak bireye ve toplumun her kesimine ulaşması sağlanmaktadır.
Sağlık Bakım Sisteminin en önemli aşaması birinci aşamadır. Bu aşamada yer alan işlevler gerçekleştirilmediğinde;
- İnsan ve sağlığının kaybı;
- Can kaybı
- Üretim ve verim kaybı
- Yaşamın anlamını yitirmesi
- Ekonomik kayıp vb.
Oldukça pahalı donanıma, insan gücüne, araç ve zaman kaybına neden olan tanı işlemleri ve yataklı kurumlarda aynı kayıplara neden olan tedavi ve bakım hizmetleri ile oldukça büyük ölçüde ekonomik ve yine insan gücü kayıpları ile sonuçlanacaktır.
19. yüzyılda büyük bir atılımla endüstrinin gelişimi, sosyal gelişime ve teknolojinin toplumsal yaşamı etkilemesine neden olmuş, dolayısıyla birçok bilimle birlikte bilginin teknik kolaylıklarla insanların günlük yaşamına girmesini sağlamıştır.
Çok yönlü bu gelişmeler, insanın eğitim düzeyini de etkilemiş, birçok konuda bilgi ve bilinçleri artmıştır.
Sonuçta, kişilerin kendi sağlıklarına ilişkin bilinçleri geçmiş yüzyıldan günümüze farklılık göstermiş, insanın ilgi alanı yavaş yavaş Hastalıktan Sağlık durumuna doğru yönelmiştir.
Bu yönelişe rağmen kişi, sağlığı için yapacağı seçimde, ait olduğu toplumun sosyal ve kültürel değer yargılarından etkilenir.
Kişi genelde sağlığını sürdürme ya da sağlık sorunları ile başa çıkmada yardım gereksindiğinde, sağlık alanında, hizmet veren "profesyonel" ya da uzman bir kişi arar.
Sağlık Ekibi;
Sağlık alanında sağlıklı veya hasta bireye, ailesine hizmetin düzenli, adil ve gereksinimleri yanıtlayan biçimde dağılımı, sağlık ekibi ile sağlanır.
Tedavi Edici Rehabilitatif Sosyal Hizmetler Ve Koruyucu Sağlık
Hizmetler;
- Sağlığı Koruma-Geliştirme
- Tarama
- Yetersizliği-Sakatlığı sınırlama
- Sağlık Eğitimi
- Hastalık Durumu Saptama
- Sınırlarla yaşamayı öğretme
- Tarama+Tanı
- Erken Tanı
- Rehabilitasyon
İşlevler;
- Tedavi+Bakım
- Sosyal Yardım
- Komplikasyonları önleme
- ABC
Hastalık ve Sağlık Kavramında Çoğulcu Yaklaşım
Sağlık Ekibi
Sağlık disiplini olarak hemşireliğin öncelikle birinci hedefi;
Bireysel ve toplumsal sağlığı koruma, bireysel ve toplumsal sağlığı geliştirme, dolaylı ya da doğrudan yardım etmektir.
İkinci hedef ise;
Hastalık durumuna yönelik olup, Bireyin iyileşmesini ve bağımsızlığını kazanmasını yine dolaylı ve doğrudan yardımla sağlamaktır.
Bunun için seçilen yol; mesleki, bilimsel ilkelere dayalı bilgi davranışlara yansıtılarak, bu davranış ve becerilerle bireye yardım etmeyi gerçekleştirmektir.
Hasta veya Sağlıklı Bireye Hizmet Veren Sağlık Ekibi ve Diğer Birimler;
Diğer sağlık disiplinlerinin de bireyin ve toplumun sağlık düzeyi için hedefleri sağlığı korumak ve geliştirmektir. Hastalık halinde de bireyin iyileşmesini sağlamaktır. Ancak, bunu sağlamak için farklı disiplinler farklı rol ve yöntemler kullanırlar.
Sağlık ya da hastalık durumunda benzer amaçlar veya tanımlanan ortak amaçlar doğrultusunda belirli görev, sorumluluk, yetki ve farklı rollerdeki sağlık disiplini üyelerinin sistematize ve planlı işbirliği ile birey ve topluma doğrudan veya dolaylı, etkin ve nitelikli hizmet dağılımını sağlamasına "Sağlık Ekibi Hizmeti", bu hizmeti verenlere de "Sağlık Ekibi" denir.
Sağlık hizmetinin hizmet merkezi; Sağlıklı veya hasta birey, ailesi ve toplumdur.
Sağlık ekibini oluşturan üyeler;
Hekim, hemşire, terapistler, (fizikoterapist, meşguliyet terapisti), diyetisyen, eczacı, sosyal hizmet uzmanı, psikolog olup, diğer hizmetler ise, aşağıda belirtilen birim üyelerince verilir.
Sağlıkla ilgili kurum;
Hastane hizmetleri, hastane yönetimi, muhasebe, temizlik, güvenlik, teknik vb.
Hemşirelerin Sağlık Ekibi İçinde Rolleri;
Bütüncül bakımın önemle vurgulandığı günümüz sağlık bakım sistemi kapsamında, tek bir sağlık disiplininin, sağlıklı veya hasta birey ve ailesinin tüm gereksinimlerini tam olarak karşılayabilmesi imkânsızdır.
Bu nedenle sağlık bakımı ekibinin her bir üyesinin kendi disiplinine özgü bilgi, beceri ve davranışlarla rol ve işlevlerini, sorumluluk ve yetkileri doğrultusunda işbirliği içinde yerine getirmesi beklenir.
Tüm sağlık disiplinleri üyeleri, sağlık bakımını bağımlı, yarı-bağımlı, bağımsız rollerle sunar. Ancak bu rol ve işlevler, sağlık hizmeti kapsamında açıkça belirtilmediğinden zaman zaman birbirine karışabilir.
Profesyonel hemşirenin payı ve katkısı Sağlık bakımı sisteminde büyüktür. Bu katkı, hemşirelik rolleri olarak belirtilen davranışların oluşturduğu işlevler ve bu işlevleri gerçekleştiren yöntemlerle sağlanır.
Hemşire, sağlık bakımında rollerini;
- Uygulayıcı
- Yönetici
- Eğitimci
- Araştırıcı ve
- Profesyonel olarak gerçekleştirir.
Hemşirelikte bağımsız roller;
Bakım, eğitim, araştırma ve hasta haklarını savunma ile doğrudan ilişkili olan işlevlerde ortaya çıkar.
Hemşirenin eğitsel düzeyinin, "bağımsız karar verme" otonomi sahibi olmasını sağlayan bir modele dayandırılması, bağımsız hemşirelik işlevlerinin artmasını da sağlayacaktır.
Yarı-bağımlılık (destekleyici rol);
Profesyonel gelişimin olgunluk düzeyine ulaşabilme göstergesidir.
Hemşirelikte destekleyici ve/veya yarı bağımlı roller hemşirenin tanı ve tedavi girişimlerinde üstlendiği işlevlerden diğer sağlık ekibi üyeleriyle hasta ve ailesi arasında sağladığı koordinasyondan oluşur.
Bağımlı rollerde önemli unsur, kişinin karar vermede bir başkasının yardım, destek ve rehberliğine gereksinim duymasıdır.
Tanı ve tedavi edici işlevlerde hemşirenin rolleri hekime bağımlıdır. Bağımlı roller, hekim tarafından verilenistem ve direktiflerin hastaya uygulanması ile yerine getirilir.
O halde uygulayıcı rolde hemşire; bakımın yanı sıra tanı ve tedavi ile koordinasyon işlevlerini yerine getirir.
Hemşirenin eğitici rolü; hasta/sağlıklı bireye, ailesine ve hemşireye, hemşirelik adaylarına yönelik olup, koruyucu, tanı-tedavi edici ve rehabilitatif sağlık hizmetleri alanlarının tümünde, hemşireden beklenen bir roldür.