Evde Bakım
Gerek teşhis ve tedavi sonrası bakım sürecinde, gerek kronik bir hastalığın takibinde, gerekse herhangi bir sağlık problemi olmaksızın koruyucu sağlık ve tetkik hizmetlerinin verilmesi süreçlerinde, ihtiyaç sahiplerine kendi ortamlarında sağlık bakım hizmetlerinin verilmesine evde bakım denir.
Evde bakım hizmetlerinde amaç, günlük yaşam şartlarını en az etkileyerek en doğru tedaviye ulaşmak yolu ile hastalığın ve yetersizliğin etkilerini en aza indirmek ve aynı zamanda hastanın yaşam kalitesini yükseltmektir. Bu hizmet ayrıca; evde kalmayı tercih eden ve tedavisi, bakımı devam eden; ancak yakın aile çevresi ve arkadaşları tarafından bakımı gerçekleştirilemeyenler için gereklidir.
Yeryüzünde bugün 60 yaş üzerinde 600 milyon insan yaşamaktadır. Bu rakamın 2025'e kadar 2'ye katlanması beklenmektedir. Gelişmiş ülkeler, yaşlanan toplumlar olarak bilinmesine rağmen bu insanların çoğu gelişmekte olan ülkelerde yaşamaktadır. Doğal olarak toplumdaki yaşlı oranı arttıkça kronik hastalık yükü da artmaktadır.
2000 yılında dünya genelinde total mortalitenin % 59'ü kronik hastalıklardan kaynaklanmıştı. Hastalık yükünün % 46'sını da kronik hastalıklar oluşturmuştu. Bu yükün 2020'ye kadar %60'a çıkması beklenmektedir.
Kronik hastalıklar artık gelişmekte olan ülkelerin de sorunu haline gelmiştir. Örneğin, 1998 yılında sadece Çin ve Hindistan’da kalp hastalıklarına bağlı meydana gelen ölümler bütün gelişmiş ülkelerde aynı sorundan meydana gelen ölümlerden daha fazla idi.
Yaşlanma birçok ülkede kriz olarak görülmesine rağmen, yaşlıların topluma olan katkıları göz ardı edilememektedir. Tecrübelerini genç nesillere aktarmak, gönüllü işlerde çalışmak ve birçok gelişmekte olan ülkede olduğu gibi, evde torunlarına bakmak, topluma olan katkılarından sayılmaktadır. Fakat bu işlevlerini yerine getirebilmeleri için kendilerinin de sağlıklı ve kaliteli hayat sürdürmeleri gereklidir. İşte burada evde bakımın önemi ortaya çıkmaktadır.
Evde Bakımın Faydaları
Evlerde sağlık bakımının yıllardır yurt dışında da görülen en önemli iki faydası, sağlık harcamalarında sağladığı düşüş ve kişinin kendi huzurlu ortamında, ailesi ve bakımına olanak vermesi.
Bunların yanında bu hizmetin yararlarını şöyle sıralayabiliriz:
-) Sağlık servisini ayağınıza getirir.
-) Kişiye özel bir bakım sağlar.
-) Bakım alan aileyi bir arada tutar.
-) İyileşmeyi hızlandırır.
-) Bakım maliyetlerini düşürür.
-) Teşhisten iyileşmeye kadar geçen süreçte kesintisiz kaliteli ve standart hizmet sağlar.
-) Hasta ve yakınlarına bakım konusunda eğitimi de içerir.
-) Yalnızca yaşama yıllar değil, yıllara da yaşam katar.
-) Zamanınızdan tasarruf sağla.
-) En üst düzeyde bağımsızlık sağlar.
-) Yaşam kalitesini yükseltir.
Uzun Süreli Bakım Tipleri;
-) Evde bakım
-) Gündüz bakım evleri
-) Yaşlı yurtları
-) Bakım evleri
-) Hastane
Uzun süreli evde bakım aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir;
1) Evde sadece ailesi tarafından bakılanlar (resmi olmayan bakım)
2) Evde bakılıp ta resmi yardım alanlar (devlet yardımı)
3) Tamamen resmi bakım alanlar
Gelişen ülkeler uzun süredir yaşlı nüfusu ve uzun süreli bakım (hem özürlü ve sakatlar hem de yaşlılar için) ile mücadele etmektedir. Bunun sonucunda bu ülkelerde uzun süreli bakım kurumlaşmıştır.
Bu ülkelerde görülen ortak özellik mümkün olduğu sürece özürlü ve yaşlılarına evde bakım verme çabalarıdır. Örneğin İsveç, Amerika ve Avustralya'da yaşlı ve özürlülerin %80'i, Hollanda’da ise %67'si evde bakılmaktadır(Amerika istatistik bürosu).Bunun asıl nedeni bireylerin kendi evlerinde olmak istemeleri ve hizmet vericiler için evde bakım maliyetinin daha düşük olmasıdır.
Gelişmekte olan ülkelerde ise geleneksel aile yapısı, yaşlıya olan saygı ve devlet bütçelerinin darlığı, evde uzun süreli bakımı daha da cazip hale getirmektedir. Örneğin Çin, Ukrayna, Moldova, Meksika gibi ülkelerinde uzun süreli bakım hizmetler çoğu durumda evde verilmektedir.
Evde bakım hizmetlerinden kimler faydalanabilir?
Evde Sağlık Bakım Hizmetleri; ameliyat sonrası bakım gereksinimi olanlardan uzun süreli bakıma ihtiyacı olan hasta ve yaşlılara, yeni doğum yapan annelerden tedavisi evde sürdürülebilecek hastalara, kısa süreli hemşirelik hizmetlerine gereksinim duyanlardan aşılama ve laboratuvar tetkikleri gibi hizmetleri evinde veya işyerinde almak isteyenlere kadar çok geniş bir yelpazede ihtiyaç sahiplerine hitap etmektedir.
Evde Sağlık Bakım Hizmetleri alanlar arasında en büyük çoğunluğu oluşturan gruplar aşağıda sıralanmıştır.
-) Ameliyat sonrası bakım ihtiyacı olanlar
-) Ortopedi ve Travmatoloji hastaları
-) Kalp, Damar ve Hipertansiyon hastaları
-) Hemipleji (Felçli) hastaları
-) Onkoloji (Kanser) hastaları
-) Akciğer ve Solunum hastaları
-) Diabet hastaları
-) Nöroloji hastaları
-) Oksijen tedavisine ihtiyacı olan diğer hastalar
-) Yeni doğum yapan anne ve bebekleri
-) Bakım ihtiyacı olan yaşlılar ve özürlüler
-) Yara bakımı, enjeksiyon, infüzyon ve diğer kısa süreli hemşirelik hizmetlerine ihtiyaç duyanlar
-) Grip, Hepatit-B, Zâtürre gibi hastalıklardan korunmak için aşılanmak isteyenler
-) Laboratuar tetkik ve test hizmetlerine ihtiyacı olanlar
-) Evinde her türlü medikal ekipman ihtiyacı olanlar
Uzun süreli evde bakım elemanı
Hastanın sakat, özürlü veya sadece yaş itibarıyla kendi bakımını yapamama durumuna göre sağlık(rehabilitasyon, fizyoterapi, post operatif bakımı) veya sosyal hizmetlere(alış veriş, temizlik,yemek, kişisel bakım) ihtiyacı olabilmektedir.
Buna göre resmi ( devlet ve sivil toplum kuruluşları) veya resmi olmayan (aile, komşular, toplum gönüllüler) kurum ve personel tarafından hizmet verilmektedir. Aşağıdaki kişiler uzun süreli evde bakım hizmetleri verebilmektedir.
• Hekimler
• Hemşireler
• Sosyal Hizmet Uzmanları
• Diyetisyenler
• Fizyoterapistler
• Ebeler
• Sağlık Memurları
• Psikologlar
• Sağlık Teknisyenleri
• Sertifikalı Kişiler
• Ev Ekonomistleri
• Yerel Yönetimler
• Kızılay
• Gönüllü kuruluşlardan birileri veya ekibi olabilir.
Evde bakım finansmanı;
Kronik hasta ve yaşlı nüfusu arttıkça uzun süreli bakımın maliyeti her geçen gün artmaktadır ve dünya genelinde hükümetler için büyük yük oluşturmaktadır.
Finansmanı birçok ülkede genel vergilendirme ve zorunlu sosyal sigortalar tarafından yapılmaktadır. Özel sigortaların rolü ülkeden ülkeye değişmesine rağmen çok daha azdır. İngiltere, Amerika, Danimarka, Hollanda, Almanya gibi ülkelerde genel bütçenin yaklaşık %1’i uzun süreli bakıma ayrılmaktadır.
Sigortaların kapsamı de ülkeden ülkeye değişmektedir ve çoğu zaman hastanın temel ihtiyaçlarını karşılayacak şekildedir. Almanya, İskandinav ülkelerde yerel yönetimi hastanın statüsünü değerlendirir ve şartlar uyması halinde hastaya evinde maddi, bakıcı veya uzman yardımı verilmektedir. Hollanda'da ise hastaya direkt maddi yardımda bulunulmaktadır. Hizmetler kendi ailesinden veya ajanslar ya da bağımsız bakıcılardan alınabilmektedir.
Avrupa’da evde bakım;
Avrupa'da sağlık hizmetleri durumu hiç olmadığı kadar iyidir. Fakat yaşlı ve özürlüler sağlıklı gençlerden çok daha fazla ve değişik hizmetlere ihtiyaç duymaktadır. Toplumda kolektif yaşlanma 20. yüzyılın bir başarısı olarak görülse de bazıları bunu bir kriz olarak yorumlamakta çünkü onlara göre sağlık harcamaları üzerine bir yük oluşturmaktadır.
Gerçekte de uzun süreli bakımın finansmanı, gittikçe artan yaşlı nüfusu ve kronik hastalıklar, aile desteğin azalması ve bakım maliyetinin artması nedeniyle bir çok ülkede tartışmalı hale gelmektedir.
Bugün Avrupa’nın birçok ülkesinde 60 yaş üzerindekilerin nüfusu, genel nüfusun %20'sinden daha fazlasını oluşturmaktadır. Bu İtalya'da %24,7, Yunanistan'da %24, Almanya'da %24, İsveç'te %23, Belçika'da %22 ve İngiltere'de %20,8'dir.
Yüz yüze kalınan bu sorun karşısında birçok ülkede sağlık sistemi ile bütünleşmiş ve oturmuş bir yaşlı ve uzun süreli bakım sistemi geliştirilmişti. Örneğin, 1994'te Almanya'da yürürlüğe giren zorunlu sosyal sigortası toplumun %90'ını kapsar ve sigortalılar gerektiğinde yararlanmaktadır.
İtalya ve İspanya'da ise uzun süreli sağlık bakımı ücretsiz olarak Ulusal Sağlık Hizmetleri tarafından verilirken, maddi yardım, İspanya'da mal varlığına göre veriliyor, İtalya'da ise buna bakılmaksızın maddi yardım verilmektedir. İngiltere'de de sağlık bakımı ücretsiz iken, yerel yönetimler tarafından denetilen sosyal hizmetler, mal varlığı tespit edildikten sonra verilmektedir.
Doğu Avrupa’da, uzun süreli bakım daha çok hastanede yapıldığı için evde bakım aileler tarafından verilmektedir. Moldova, Ukrayna ve Belarus’ta olduğu gibi, bu ülkelerde ailelere destek amacıyla hükümet tarafından verilen tek hizmet kızıl haç(hemşire grubu ve sağlık merkezleri) tarafından yürütülmektedir. Hükümetler, hayırseverler kızıl hacın aktivitelerini maddi olarak karşılamaktadır.