Yatalak Hastaya Hemşire Bakımı
Yatalak Hastaya Hemşire Bakımı
Fazla hareket edemeyen yatalak bir hastanın çeşitli sıkıntıları olabilir. Hareketsizlik vücutta yaraların oluşmasına, kasları kullanabilme yeteneğinin kaybolmasına yol açabilir. Bundan dolayı yatalak hastanın dinlenmesine ne kadar dikkat edilmesi gerektiğini hemşirenin bilmesi önemlidir.
Hastanın yemeğini kendisinin yemesine, tuvalete gitmesine, yatağında dönmesine, yıkanmasına, bazı gereksinmelerini karşılamasına izin verilirse, hasta hareket etmiş olur ve bu da iyileşmesine yardım eder.
Hastanın yatakta rahatını sağlamak için kullanılabilecek çeşitli gereçler vardır. Bunlar;
Yastıklar
Baş yastığından başka, hasta dayanmak için başka yastıklar da gerekseyebilir. Çeşitli boyutlarda ve biçimlerde yastıklar bulunmalıdır. Eğer yatağın baş kısmı yükseltilemiyorsa, büyük ve üçgen bir yastık hastanın rahat oturabilmesi için arkasına konulabilir.
Şilte
Şilte sert ve düz olmalıdır. En iyisi düz bir tahta üzerine sünger şilte koymaktır.
Yükselir - Alçalır Yatak
Hasta bakımının sağlanabilmesi için, yatağın hemşireye göre yükseltilmesi veya hastanın kolayca yataktan inebilmesi için alçaltma olanağının bulunması yararlıdır. Eğer yatağın iki ucu ayarlanabilirse, yatması gereken bir hasta yatağın başucunu yükselterek kolaylıkla etrafını görebilir. Veya yatağın baş kısmını tamamen yükselterek, hasta yürümeye başlamadan önce dikey pozisyona alıştırılabilir.
Sallanan Yatak
Yatak bir iskelet üzerine oturtulmuştur ve motorla çalışır. Önce baş, sonra da ayaklar yükselir. Hasta oturma pozisyonunda olmak için, çoğunlukla yatağın yukarı kısmını yükseltir. Yatağın sallanma hareketi hastanın soluk almasıyla uyuşacak şekilde ayarlanmıştır ve yatağın bu hareketi diyaframın yükselip alçalmasına yardım eder. Aynı zamanda, hareketle birlikte bacak kaslarının sıkışıp gevşemesi ve bacakların yükselmesi kirli kan dolaşımını kolaylaştırır.
Sandalye Yatak
Bu çeşit yatakta hastanın oturma pozisyonunda olması için, bedenin üst kısmını yükseltebilecek ve bacakların sarkmasını sağlayacak bir düzen bulunmaktadır. Sandalye yatak özellikle kalp hastaları için yararlıdır.
Yuvarlak Yatak
Eğer bir hasta uzun zamandır yatalak ise, hastayı yuvarlak yatağa yatırmak yararlıdır. Yuvarlak kısım, ortasından bir destek ile tutturulmuştur. Hastanın çeşitli pozisyonlarda yatabilmesi için yatak değişik şekillerde ayarlanabilir.
Hava Dolu Kauçuk Çemberler, Minder Çemberler Ve Simitler
Vücudun kemikli kısımlarına olan basıncı hafifletmek için kullanılan bu çemberler artık önerilmemektedir. Çünkü çemberler bedenin uygulanan kısmında kan dolaşımını kesmektedir. Bunların yerine, sünger veya ufak yastık kullanmak daha iyidir. Özellikle rektum ameliyatından sonra, küvette banyo yapan hastalar için kauçuk çemberler işe yarar.
Ayak Dayayacak Tahta
Ayakların dayandığı tahta, yatağın eni uzunluğunda, 30 - 40 cm. kadar yükseklikte bir tahtadır. Bu tahta şiltenin ayak ucundaki başka bir tahtaya tutturulmuştur ve battaniye ile üst çarşafının hastanın ayaklarına değmemesini sağlar.
Ayak Tahtaları
Ayak tahtası, hastanın topuğu ile dayanabilmesi için yatağa konan kübik bir tahtadır. Kumaşla kaplanan bu kübik tahta, kartondan da yapılabilir.
Destek
Destek yatak örtüsü ve battaniyenin hastanın vücuduna değ memesi için kullanılan hafif ve metal bir dayanaktır. Bazen bu desteği bağlayarak tutturmak gerekebilir.
Kum Torbaları
Kum torbaları kumla doldurulmuş, çeşitli büyüklük ve biçimlerdeki torbalardır. Torbalar fazla doldurulmaz ve gerektiğinde bükülebilmeleri için biraz esnektirler. Hasta vücudunun desteğe gerek duyulan kısımları için sıkı bir destek olarak kullanır.
Trokanter Silindirleri
Eğer uygun kum torbaları yoksa hastanın uyluk ve kalça kısmının rahat etmesi için, hemşire destek yapabilir. Çift kat yapmak için yatak çarşafı uzunlamasına bir kez katlanır. Çarşaf, iki ucu kenarlardan sarkacak şekilde, hastanın altına yerleştirilir.
Rulo edilmiş battaniye hastanın yanına konur. Çarşafın ucu battaniyenin üzerinden geçirilerek hastanın altına sıkıştırılır. Aynı işlem diğer kenara da uygulanır. Hastanın ağırlığı çarşafı ve battaniyeleri sabit tutar.
El Silindirleri
Bunlar, hastanın elinde tutabilmesi için kumaştan hazırlanmış, ufak ve yumuşak rulolardır. Çok hasta biri bazen tüm parmaklarını açık tutabilir. Hastaya başparmağı ile diğer parmaklarına dokunması veya elinde bir şey tutması için cesaret verilmelidir. Eğer hasta felçli ise, başparmağı yerinde tutabilecek özel bir plastik süyek vardır.
Parmaklık
Parmaklıklar hastanın düşmemesi için yatağın kenarına tutturulmuştur. Diğer bir yararı da, ayakta duramayacak kadar bitkin hastaların yataktan kalkmalarını önlemektir.
Engeller
Bazen hastayı canını acıtmaması için yumuşak bir kumaşla bağlamak gerekir. Bunun gibi, iğne yapılırken iğnenin kımıldamaması bakımından, hastanın kolu veya bacağı bağlanabilir. Uygulanan engel hastayı olabildiğince az kısıtlamalı ve gereken hareket serbestliği verilmelidir. Kısıtlama bazen hastayı veya ailesini korkutabilir. Bu durumda hemşirenin açıklama yapması gerekir.
Hastayı Rahatlatıcı Pozisyonlar
Sırtüstü Yatma
Eğer hasta uzun zamandır sırtüstü yatıyorsa, hemşirenin özellikle dikkat etmesi gereken iki nokta vardır. Bunlardan biri, ayakların duruş şeklidir. Sırtüstü yatan bir kişinin ayakları normal olarak aşağı doğru yöneliktir.
Bütün bir gece dinlendikten sonra kalkıp yürümek isteyen bir kimse zorluk çekmez; yani ayakları bacakları ile dik açı meydana getirir. Fakat uzun süre yatan bir hastanın bacağının alt kısmındaki arka kaslar zamanla kasılır ve hasta iyileşip ayağa kalktığında yere düz olarak basmakta zorluk çeker.
Bu durumu önlemek için, hastanın ayaklarını bacakları ile dik açı meydana getirecek şekilde dayayabileceği ayak tahtaları sağlamak yararlıdır.
İkinci önemli nokta ise hastanın boynunu kontrol etmektir. Hasta çevresini daha iyi görebilmek için başının altına yastık koyar. Bu şekilde boyun öne doğru bükülür ve rahatsız eder. Hasta sonradan boynunu dik tutmakta zorluk çeker.
Bunu önlemek için sırtın yukarı kısmına ve omuzların altına yeterince destek koymak yararlıdır. Böylece boyun tamamen bükülmüş olur.
Sırtüstü yatan bir hasta, bucakları uzatılmış şekilde olduğu için, dizlerinin altına bir şey koymak isteyebilir. Ufak bir yastık veya kumaşa sarılmış sünger parçası bu işi görebilir. Eğer bacak kalçadan hareket ediyorsa, kalça ve uyruk yanlarına kum torbası veya trokanter silindiri yerleştirin.
Yan Yatma
Yan yatma, sırtüstü yatan bir hastaya rahatlama verir. Yalnız başına yan dönemeyen hasta hemşirenin yardımını gerekser. Hasta bu pozisyondayken ayakları ve bacakları dik açı oluşturur. Fakat hasta üstte kalan kol ve bacaktan rahatsız olabilir. Hastayı yüzüstü çevirirken üstteki kol ve bacak öne doğru kayar ve soluk alma zorluğu bile yaratır.
Hastanın bu pozisyonda rahat edebilmesi için şunlar yapılmalıdır: Hastanın başının ve boynunun altına bir yastık koyun. Üstteki kolu yastıkla destekleyin. Üstte ki bacağın altına da bir veya iki yastık yerleştirin.
Yüzüstü Yatma
Bu pozisyon, eğer hasta arzu ediyorsa ve yatabiliyorsa çok yararlıdır. Hastanın sırtı yıkanırken, hemşire hastayı yüzüstü yatırabilir ve bir süre böyle bırakabilir.
Hastanın ayaklarının aşağı veya yana sarkmaması için ayak bileklerinin altına yastık koymak gereklidir. Başını kolaylıkla çevirebilmek için, başının altına konacak ufak bir yastığa gereksinme duyar hasta. Genellikle hastanın kaburga kemiklerinin altına da bir yastık koymak yararlıdır.
Yarı Oturma Pozisyonu
Bu pozisyon kalp hastalarına yararlıdır ve yemek yiyen, birisiyle konuşan veya bir şeyi izleyen hasta için uygundur. Solunuma. bağırsakların çalışmasına yardım eder ve idrara çıkmayı kolaylaştırır.
Eğer hasta tamamen güçsüz ise gayet iyi desteklenmelidir. Felçli bir hastanın omuz eklemlerinin kol ağırlığından rahatsız olmaması için, kollar yastık üzerine konmalıdır.
Eğer hasta ellerini hareket ettiremiyorsa, bilek ve parmak altlarına da destek koymak gerekir. Kısa bir zaman için bacakları yükseltmek normaldir; ancak bacaklar, arkadaki kasların kasılacağı dikkate alınarak, çoğu zaman düz tutulmalıdır.
Ayakların aşağıya doğru dönük olmasını önlemek için ayak desteklerine gerek duyulabilir. Kafanın fazla bükülmemesi için kullanılan yastık ufak olmalıdır.
Belkemiğinin düzgün olması için kalça uygun yükseklikte olmalıdır. Ellerin şişebileceği düşünülerek, eller kollardan daha yüksekte tutulmalıdır.
Kaynak: Hemşirelikte Temel İlkeler