Hemşirelik Tanı Tipleri
Mevcut (Varolan - Aktüel - Gerçek) Hemşirelik Tanısı
Klinik olarak tanımlayıcı (semptomlar/belirtiler) özellikleri ile doğrulanmış, bireyde varlığı saptanmış problemlerdir.
Hemşirelik Tanısının üç temel unsuru yani problem, etiyoloji ve semptom mevcut hemşirelik tanısında vardır. Üç bölümlü ifadelerdir. Bu ifadeler Türkçe cümle yapısına göre düzenlendiğinde semptom - etiyoloji - problem sırasını izlemektedir.
Örneğin;
Semptom (S): Kaşıntı, ağrı, deride kızarıklık
Etiyoloji (E): İmmobizasyon (Hareketsizlik) ( Pelvis kırığı sonucu)
Problem (P): Cilt Bütünlüğünde Bozulma
Potansiyel Hemşirelik Tanısı
Önlem alınmazsa ortaya çıkabilecek problemleri ifade etmek için kullanılan hemşirelik tanılarıdır.
Problemin henüz semptomları ortaya çıkmamıştır, ancak bireyin tehdit eden bir risk mevcuttur.
Bu risk hemşirenin alacağı önlemlerle ya da yapacağı hemşirelik uygulamaları ile ortadan kaldırılabilir, böylece problem ortaya çıkmaz. Potansiyel hemşirelik tanılarında sorunun (problemin) sonuna riski ya da potansiyeli ifadeleri eklenir.
Örneğin;
Semptom (S): Yoktur (henüz ortaya çıkmamıştır)
Etiyoloji (E): Eklem ağrısı
Problem (P): Fiziksel Harekette Bozulma riski
Potansiyel hemşirelik tanılarında semptom yoktur. Ancak tanımlayıcı özellikler risk olarak mevcuttur.
Yukarıda ki örnekte henüz fiziksel harekette bozulma ortaya çıkmamıştır, ancak etiyoloji ortadan kaldırılmazsa (ağrı) bireyin hareketlerinde bozulma ortaya çıkacaktır.
Eğer bu aşamada sorunun ortaya çıkmasını önleyici girişimler (uygulamalar) yapılır ise fiziksel harekette bozulma olmayacaktır.
Olası Hemşirelik Tanısı
Problemin doğrulanmak ya da dışlanmak için daha fazla bilgiye gereksinim olduğu durumları ifade etmek için kullanılan ifadelerdir.
Kayıtlarında "olası problem" ifadesi belirtildiği zaman, problemin varlığını ispat etmek ya da tamamen dışlayabilmek, yoktur diyebilmek için daha fazla bilgiye ihtiyaç vardır.
Toplanan bilgiler sonucunda ya problemin varlığı kabul edilir, ya da problemin varlığı reddedilir.
Ortak (Kollabaratif) Problem
Hemşire planladığı ve uyguladığı bağımsız hemşirelik uygulamaları ile her problemi çözüme ulaştıramayabilir. Farklı meslek gruplarının bilgisine ihtiyaç duyabilir. Bu tür problemler ortak problem olarak isimlendirilir.
Carpenito (1990), bir hastalığın, tanı işleminin ya da tedavinin komplikasyonu olarak oluşan ve ekibin diğer üyeleri ile ortak çalışarak bağımlı ve bağımsız hemşirelik fonksiyonları ile önlenebilen, hafifletilebilen ya da çözümlenebilen problemleri "ortak problemler" olarak tanımlamıştır.
Örneğin: Enfeksiyon tanısı hem hemşirenin bağımsız olarak alacağı önlemleri gerektirirken hem de mutlaka enfeksiyon hastalıkları uzmanı bir hekimin önereceği tedavinin uygulanmasını gerektirir.
Tanılar belirlendikten sonra, hemşire öncelikleri belirlemek için, tanıları gözden geçirmelidir. Öncelikleri belirlemek için yaygın olarak kullanılan iki yapı vardır.
Bunlardan biri hasta için tehlike ilişkisinin göz önüne alınmasıdır. Bu yapıyı kullanarak, yaşam tehdidi olan tanı hemşirenin ilk önceliğidir. Sonra yaralanma ya da zarara neden olma potansiyeline sahip olanlar gelir.
Önceliklerin sonuncusu olarak hastanın genel sağlığını yükseltme ile ilgili olanlar ele alınır. Böylece, "Etkisiz Hava Yolu Temizliği" tanısı "Uyku Paterninde Bozulma" tanısından önce gelir, "Uyku Paterninde Bozulma" tanısı ise "Bilgi Eksikliği" tanısından önceliklidir.
Tanıların önceliklerini belirlemek için kullanılan diğer bir yapı Maslow'un (1970) gereksinimler hiyerarşisidir. Bu yapı kullanıldığı zaman, yüksek seviyeli ihtiyaçlar ile yüksek öncelikli hemşirelik tanıları arasındaki ilişki terstir.
Diğer bir ifade ile yüksek öncelikler basit fizyolojik ihtiyaçlar ile ilişkili tanıları verir. Sevgi ve özgüven gibi yüksek seviyeli ihtiyaçlar ile ilişkili tanılar önemli olmasına rağmen düşük önceliklere sahiptir.
Yaşamı tehdit eden durumları ayırt ederek, belirlenmiş öncelikli tanılarda hastaya kapsamlı bakım verilebilir.
Hastanın öncelikli problemlerinin belirlenmesinde, çeşitli sosyokültürel faktörler önemli etkiye sahiptir. Bu nedenle hemşire bu faktörlerin farkına varmakla kalmamalı aynı zamanda hasta bakımı planlanırken bu faktörler de göz önüne alınmalıdır.
Hemşirelik Tanıları ve Tıbbi Tanılar
Hemşirelik tanısı tıbbi tanıdan farklıdır ve asla tıbbi tanı hemşirelik tanısı olarak kullanılmaz.
Aynı zamanda tıbbi tanı hemşirelik tanısının etiyolojisi olarak yazılamaz. Çünkü seçilen hemşirelik uygulamaları etiyolojiyi ortadan kaldırarak / etkisini azaltarak problemi çözer. Ancak hiçbir hemşirelik uygulaması tıbbi tanıyı değiştiremez, ortadan kaldıramaz.
Hemşirelik tanısı ile tıbbi tanı arasındaki en önemli fark hemşirelik tanısının hemşirenin yasal olarak tedavi edebileceği hasta problemlerini kapsamasıdır. Örneğin "apandisit" cerrahi tedavi gerektiren tıbbi bir tanıdır ve hemşirelerin cerrahi tedavi uygulaması yasal değildir.
Apendektomi sonrası hasta için uygun hemşirelik tanısı" lnsizyonel ağrı ile ilişkili etkisiz hava yolu temizliği" olabilir. Çünkü rahatı sağlamak ve önlemek için hemşirelerin derin solunum ve öksürme egzersizinde hastaya yardım etmesi tüm durumlarda yasal olmasından dolayı, hem uygun hem de yasal bir hemşirelik tanısıdır.
Tıbbi tanı, tanı ve tedaviye yetkili hekim tarafından bireyin probleminin belirlenmesi ve tedavi edilmesidir.
Hemşirelik tanısı ise bakım vermeye yetkili hemşire tarafından bireyin sağlığını geliştirme, koruma ve hastalık halinde iyileştirme amacı ile belirlenmiş, hasta problemleridir.
Tıbbi tanı hastalığın patolojik sürecine odaklanmış olmasına rağmen, hemşirelik tanısı hastalık sürecinin bir sonucu olarak, hastanın yaşadığı problemlere / hastalığa verdiği tepkilere odaklanmıştır.
Hipertansiyon, Diabetus Mellutüs gibi hastalıkların belirti, tanı ve tedavi yöntemleri çoğu kez aynı ya da benzer olmasına rağmen, birbirinin aynısı iki birey yoktur.
Hemşirelik tanısı da bireyin hastalığa verdiği tepkilere odaklandığı için bireyden bireye farklılık gösterir. Örneğin hipertansiyon tanısı konmuş bir bireyde hastalık diyeti konusunda "Bilgi Ek-sikliği" tanısı konurken, yine aynı tıbbi tanı konulmuş başka bireyde bu soruna rastlanmayabilir.
Tıbbi tanılarda belirlenmiş tedavi hastalık iyileşene kadar ya da birey üzerindeki etkisi azalana kadar devam ederken, hemşirelik tanısı bireyin sağlık durumu ve hastalığa tepkileri değiştikçe farklılaşır.