Çocuk İstismar ve İhmalinde Hemşirelik
Çocuk İstismarı
Çocuk istismarı (child abuse) veya çocuğa karşı kötü muamele; sorumluluk, güven ve yetenek ile ilgili genel durumunda çocuğun sağlığına, yaşamına, gelişimine ve değerine zarar verebilen, fiziksel ve /veya emosyonel kötü davranışı, cinsel istismarı, ihmali, her türlü ticari çıkar için çocuğun kullanılmasını içeren davranışlardır.
Çocuk İhmali
Çocuğa bakmakla yükümlü kişinin bu yükümlülüğünü yerine getirmemesi, beslenme, giyim, tıbbi, sosyal ve duygusal gereksinimler ya da yaşam koşulları için gerekli ilgiyi göstermeme gibi, çocuğu fiziksel ya da duygusal yönden ihmal etmesidir.
İstismar Tipleri
- Fiziksel istismar
- Duygusal istismar
- Cinsel istismar
- İhmal etmek
Fiziksel İstismar
Çocuğun kaza dışı yaralanmasıdır. %0.45-%64 sıklıkta görülmektedir. Çok büyük bir kısmı sağlık kayıtlarına girmemektedir.
Duygusal İstismar
Ebeveyn ya da çevredeki diğer yetişkinlerin, çocuğun yetenekleri üzerinde; istek ve beklentiler içinde olmaları, saldırganca davranmalarıdır.
Cinsel İstismar
Çocuğun, kendisinden büyük bir kişi tarafından cinsel doyum için zorla veya ikna edilerek kullanılmasıdır.
İhmal Etmek
Çocuğa bakmakla yükümlü kişinin; bu yükümlülüğünü yerine getirmemesi, yaşam koşulları için gerekli ilgiyi göstermemesidir.
İstismar Kriterleri
- Tekrarlayan travmaların olması,
- Gecikmiş başvuru,
- Çok sayıda veya iyileşme sürecinde kırıkların bulunması.
İstismara Maruz Kalan Çocuklarda;
- Tekrarlayıcı, rahatsız edici düşünceler,
- Olayla ilgili kâbuslar,
- Uykuya dalma güçlüğü,
- Öfke patlamaları,
- Konsantrasyon güçlüğü,
- Cinsel kimlik ve işlev bozuklukları,
- Depresyon,
- Anksiyete bozukluğu,
- Düşük benlik saygısı,
- İntihar davranışları,
- Alkol ve madde alımı gözlenir.
Tam bir değerlendirme yapmadan gönderilen hastalarda; % 5-10 ölüm, % 35-50 ciddi hasar görülmektedir.
Birincil Koruma;
- Çocukların koşullarının bilinmesi,
- Ailenin koşullarının bilinmesi,
- Bu koşulları iyileştirme çabaları,
- Ailenin eğitimi.
İkincil Koruma;
- Mevcut ihmal ve istismarı erken tanıma ve müdahale etme,
- İstismar olayı ortaya çıkarıldıktan sonra çocuğun tepkilerinin değerlendirilmesi,
- İstismar sonrası aileye yaklaşımı,
- Gelecekte olabilecek istismara karşı çocuğun ve kardeşlerinin korunması.
Üçüncül Koruma;
- İstismarın çocuk üzerindeki etkilerini en aza indirmeye yönelik girişimler,
- Olayın yinelenmesini önlemek için gerekenlerin yapılması.
Halk Sağlığı Hemşiresi
Kötü muamele gören çocuklar için ortak özellik gösteren,erken uyarı belirtilerini saptamada önemli konumdadırlar.
Acil Hemşiresi
Genellikle hastayı ilk gözlemleyen acil hemşiresidir.
Çocuk Sağlığı Hemşiresi
Klinikte yatan bir çocukla en çok zaman geçiren sağlık personeli olarak, ihmal ve istismarı tanımada önemli bir konuma sahiptir.
Psikiyatri Hemşiresi
- Mağdurları güçlendirmek,
- Kendine güveni arttırma,
- Anksiyeteyi azaltmak,
- İyileşmeye yardım etmek gibi fonksiyonları vardır.
Okul Sağlığı Hemşiresi
- Çocuk ihmali ve istismarının belirtileri ve yasal yönleri konularında tüm okul personelinin eğitilmesi ve desteklenmesi,
- Çocuk ihmali ve istismarı vakalarını zorunlu olarak rapor etme,
- Çocuk ve ailesinin sosyal destek kaynaklarına yönlendirilmesi,
Adli Hemşirelik
- Adli hemşirelik, hemşirelik biliminin yasal veya toplumsal olaylara uygulanmasıdır.
- Adli hemşireliğin şiddet çemberini kırmaya yardımcı olabilecek en önemli güçlerden biri olduğunu saptamıştır.
- 1995 yılında Amerikan Hemşireler Birliği tarafından bir uzmanlık dalı olarak tanınmıştır.
Hemşirelik Girişimleri
- Hemşirenin yapacağı ilk girişim istismarın ve ihmalin belirtilerini tanıyıp ortaya koymaktır.
- Hemşire istismar ve ihmal edilen çocuk ve aile hakkında kapsamlı bir bilgiye sahip olmalı,
- İyi bir gözlemci olmalı,
- Çocukların büyüme ve gelişme sürecini iyi bilmelidir.
Hemşirelik Uygulamaları
- Hemşire, ailenin güvenini kazanmaya çalışmalı ve bazı ailelerden olumsuz davranışlar gelebileceğini bilmelidir.
- İstismar olgusuna yaklaşımda sadece çocuğun durumunun değil, anne, baba veya istismarı uygulayan bireyin durumunun da değerlendirilmesi gerekmektedir.
Aile
İhmal ve istismar tarama sorularının hemşirelik veri toplama araçlarına, bilgi formlarına entegre edilmesi olası vakaların gözden kaçmaması için önemlidir.
Ekipte Hemşirenin Rolü
- Hemşire aileden ve çocuktan aldığı bilgilerle gözlemlerini birleştirerek, istismar ve ihmali saptayabilir ve ekibin diğer üyeleri ile gerekli işbirliğini başlatabilir.
- İstismara uğramış bireyde güven duygusu zedelenmiştir. Bu kişi ile kuracağınız bir güven ilişkisi paha biçilemezdir.
- Güven ilişkisi içinde, bireyle ona değer veren, hassasiyet gösteren ve saygı duyan bir tutum içinde olmak gerekir.
- Cinsel istismara uğramış bir bireye yaklaşımda hemşirenin en acil sorumluluğu; yargılamadan dinlemek ve psikolojik destek sağlamaktır.
İletişim
- Kendini tanıtma
- Güler yüzlü yaklaşım
- El sıkışma normal, uygun fiziksel bir dokunma olsa bile hastada endişeye sebep olabilir.
- Konuşularak hasta rahatlatılmalıdır.
- Psikolojik Destek
- Cinsel istismara uğramış bireyin iyileşmesi istismar sorumluluğunun tamamen istismarcıya yüklenmesiyle başlar.
- Bunda başarısız olunursa bireyin öz suçluluk ve günahkarlık duyguları, bireyin yaşamını felce uğratmaya devam eder.
- Diğer insanlarla temas kurmaya, hemşire-hasta ilişkisinin sıcaklığına ihtiyaç duyarlar.
- Özgüven Geliştirmek
- Çocukluğunda cinsel istismara uğramış bireylerin “zayıfım, aptalım, beceriksizim, sevilmeyen biriyim, iticiyim” gibi negatif cümleleri içeren monologları vardır.
- Bu olumsuz değerlendirmeler; bireylerin kendilerini istismar etmelerine, zayıf, güçsüz kalmalarına yol açar.
- Bireylere negatif düşüncelerini pozitifleriyle değiştirmeleri öğretilmelidir.
- Anksiyeteyi Azaltmak
- İstismara uğramış bireyin anksiyetesi genellikle yüksek olduğu için anksiyeteyi azaltmaya yönelik çalışma kaçınılmazdır.
- Solunum egzersizleri ve gevşeme tekniklerini bilen bireyler, genellikle panik atak oluşumunu engelleyebilirler.
- Solunum-gevşeme tekniklerinin öğretilmesi ve anksiyetelerini kendileri azaltmayı başarana kadarki gevşeme aşamalarında hasta ile konuşulmalıdır.
Çocuk ihmali ve istismarı önlemede hemşirenin temel sorumlulukları
- Ailenin Eğitimi
- Aile Planlaması
- Ev Ziyaretleri
- Bireysel İletişim
- İletişim Araçlarının Kullanılması
Ailenin Eğitimi
- Doğum ve yeni doğan ünitelerinde çalışan hemşirelerin anne- baba- bebek arasındaki iletişim kurma ve davranışları konusunda bilgilendirilmesi.
- Ailelerin ceza ve disiplin arasındaki ayırımı yapabilmelerine yardımcı olunması, şiddetin çocuğun eğitilmesinde bir araç olarak kullanılmamasının sağlanması,
Ev Ziyaretleri
Hemşireler tarafından yeni doğan bebeğe sahip tüm ailelerin, stres verici durumlar, sosyo-demografik özellikler bakımından taranması, riskli ailelerin belirlenip yardım teklif edilmesi ve düzenli ev ziyaretleri ile aile çocuk ilişkisine katkıda bulunulmasıdır. Çocuk ihmalini ve istismarını önlemede ev ziyaretlerinin etkisini inceleyen çalışmada;
- Risk durumuna bakılmaksızın iki yaşına kadar, evde ziyaret edilen bebeklerin acil servislere daha az başvurduğu,
- Kontrol grubundaki bebeklere oranla, kaza ve zehirlenme gibi nedenlerle daha az sıklıkta uzman görüşüne ihtiyaç duyduğu saptanmıştır.
Aile Planlaması
İstenmeyen gebeliklerin, annenin geleceğine karşı olumsuz tutumları göstererek bebeğini istismar ve ihmal edeceği göz önüne alındığında, ailelerin etkin aile planlaması konusunda eğitilmesi,
İletişim Araçları
Topluma daha kolay ulaşılabilmesi açısından kitle iletişim araçlarının kullanılması.
Bireysel Eğitim
Çocuğun ağlamasından sıkılan, onları hırpalayan, çocuklarına söyledikleri sözler ile zarar veren, düşmanca davranan ailelerin eğitilmesi.