Hasta Saç ve Baş Bakımı
Saçlar, saç folikülü denen, dermis tabakası ile subkutan dokuda bulunan keseciklerden büyür. Folüküllerin dibinde büyümeyi sağlayan canlı epitel hücreleri vardır.
Saçlar büyüdükçe canlılıklarını kaybederler. Boynuzlaşmış ölü hücreler haline gelirler. Saçın rengini kökteki korteks hücreleri arasında yer alan pigmentler verir. Yağ folükülünden çıkan yağın kıl köküne dökülmesi ile saçlar yumuşak olur.
Saçların sağlıklı görünümü beslenme ile ilgilidir. Saçlar kökleri ile beslenir. Taramak, fırçalamak ve parmak uçları ile masaj yapmak kan basıncını hızlandırır ve dolayısıyla saçlar beslenmiş olur. Kesmek saçların gürleşmesine yardım etmez.
Saçların kaç günde yıkanacağı yağlı ve kuru oluşuna, çevre şartlarına ve kişinin faaliyetlerine bağlıdır. Hormonal değişimler, psikolojik ve fizyolojik stres, yaş, infeksiyonlar ve bazı hastalıklar saçın özelliklerini etkiler.
Kepek, genelde yağlı saçlarda kurumuş tabakalar halinde görülür. Kirli ve yağlı ölü epitel hücreleridir. Bazen içinde bakteri de bulunabilir.
İyi bir saç bakımı ile önlenemezse hekime danışmak gerekir. Saç dökülmesi (Alopecia) yaş, hormon ve irsiyet ile ilgilidir. Baştaki damarların uyarılması ve temiz tutulması tavsiye edilir.
Yatan Hasta Saç ve Baş Bakım Yöntemi
Başı ve saçları temizlemek ve temizliği devam ettirmek, hastayı fiziksel ve ruhsal yönden rahatlatmak, uzun süre yatmayla oluşabilecek karışıklığı önlemek amacıyla yapılır.
Hasta Saç ve Baş Bakımında Kullanılan Araç ve Gereçler
Hastane imkanlarına uygun olarak malzemede değişiklik yapılabilir:
- Taşınabilir lavabo
- Büyük bir muşamba lavoba gibi kıvrılıp, yatağın kenarından kovaya sarkıtılması diğer bir yöntemdir.
- Tabure, yastık için muşamba
- 2 ibrik su biri 40° C, diğeri daha sıcak
- Boyuna bağlamak için üçgen sargı
- Gözleri kapatmak için küçük havlu veya gazbezi,
- Şampuan veya sabun (tabakta)
- Havlu (iki adet)
- Tarak
- Toz bezi, gazete kâğıdı
- Kese kâğıdı
Hasta Saç ve Baş Bakımında Yöntem
- Malzeme hazırlanmadan ve hazırlandıktan sonra eller yıkanır (çapraz infeksiyonu önlemek için).
- Oda ısısı 21° - 22° C olmalıdır. Malzeme bir defada getirilmelidir.
- Hastaya ne yapılacağı anlatılır.
- Yatak yükseltilir (hemşirenin ve hastanın vücut mekaniğine dikkat edilir). Çift yastık varsa biri ünite iskemlesine kaldırılır.
- Hasta; ayakları uzak tarafta, başı yakın tarafta olmak üzere yatağa çapraz yatılır.
- Yastık yüzünün içine plastik örtü geçirilir. Bunun da üzerine hastanın havlusu örtülerek, kolay yetişilecek şekilde uzağa yerleştirilir.
- Üç kenarından gazete ile rulo yapılıp lavabo haline getirilen muşamba yatağa konulur. Muşamba hastanın boynunun altına yerleştirilir.
- Boynuna kravat sargı ve kulaklarına pamuk tampon, gözlerine şampuan kaçmaması için gaz bezi konur.
- Tabure üzerindeki kovanın içine muşambanın serbest kalan uçları yerleştirilir.
- Saçlar tarak ile dağıtılır, ıslatılır, sabunlanır veya şampuanlanır. İyice köpürtülür. Friksiyon yapılarak saç dipleri ve kulak arkaları oğuşturulur, durulanır. Saç temizleninceye kadar, aynı işleme devam edilir. Saçlar sabunlu iken taranır.
- Boyun bağı, pamuk tamponlar, gazbezi alınır. Baş havlulu yastığa konulur. Muşamba
kovanın içine bırakılır. Hastanın saçları iyice kurulanır.
- Yatak yapılır, araçlar toplanır, işlem kaydedilir.
- Saçlar yolunmadan, uçlarından tepeye doğru taranır. Hastanın hareket etmesinin sakıncalı olduğu durumlarda, saçları kuru şampuan ile temizlenir. Şampuan saçlara tampone edilir, tarakla saçlar açılır ve kirler havlunun üstüne dökülür.
Diğer bir saç yıkama yönteminde; hastanın karyolası lavaboya yaklaştırılır, metal ek bir lavabo ile ana lavabo birleştirilir. İbrik yerine irigatör kullanılır.
Bitlenmede Bakım Yöntemleri
Bitin, insan vücudunun saçlı ve saçsız derisinde yerleşmesine bitlenme denir.
Bitli Hastalarda Psikolojik Bakım
Hasta psikolojik stres içinde olduğundan ilişkileri, davranışları gerektiği kadar uyumlu olmayabilir. Hemşire, hastasına anlayışla yaklaşmasını, bilgi vermesini, bakımını tam ve zamanında yapmasını bilmelidir. Hemşire, bitli hastaların tedavi ve bakımında nazik davranmalı ve onları cesaretlendirmelidir.
Hemşire bitli hastaların uyku ve dinlenmeye ihtiyaçları olduğunu bilerek, onları rahatlatmalı, tedavi ve bakımında, nazik davranılarak cesaretlendirilmelidir. Hastaya bakım ve tedavi ile bitlerin yok olacağı anlatılarak, psikolojik olarak rahatlatılmalıdır.
Bitli Hastalarda Fiziksel Durum
Bakım acıyı ve kaşıntıyı kontrol altına almaya, hastayı rahatlatmaya ve bulaşmayı önlemeye yöneliktir. Kaşınmamasını söylemek onun sadece sıkıntısını ve suçluluk duygusunu arttırır ve daha çok kaşınmasına neden olur. Hastanın tırnaklarını kısa kesmek ve infeksiyon tehlikesini azaltmak için elleri temiz tutmak gerekir.
Baş Biti Tedavisi
Bu tedavi kaşıntı ve tahrişi azaltmak, bit ve yumurtalarını yok etmek, yayılmasını önlemek, hasta ve ailesine bilgi vermek amacıyla yapılır.
Bit tedavisi iki şekilde yapılır; tedavi edici şampuan ve tedavi edici losyon ile.
Baş Biti Tedavisinde Kullanılan Araç ve Gereçler
Losyonla Yapılan Bit Tedavisi
- Hekim tarafından önerilmiş solüsyon
- Solüsyon tası
- Pamuk tampon, tedavi bezi ve muşambası
- Kese kâğıdı, kep / türban (üçgen sargı)
- Tarak (sık dişli)
- Eldiven, muşamba önlük
- Paravana, gazete kâğıdı
- Gazbezi üzerine vazelin
Baş Biti Tedavisinde Yöntem
Bitlenme tedavisinde uygulanacak yöntem şu aşamaları içerir:
- Hastaya yapılacak işlem anlatılarak işbirliği sağlanır.
- Mümkünse tek kişilik odaya alınıp, yoksa çevresi perde ve paravanayla kapatılır. Pike ayakucuna katlanır.
- Hasta yatağın başucunda fawler pozisyonda oturtulur (oturacak durumda ise).
- Tedavi bezi / muşambası hastanın arkasına konulur.
- Hemşire muşamba önlüğünü ve eldivenleri giyer.
- Hastanın, alnında saçlı derinin bitim çizgisinden, kulak arkasına ve ensede saçsız deri kısmına kadar olan bölge vazelinlenir (Dezenfektan maddenin tahrişini önlemek için) saçlar tutam tutam ayrılır ve solüsyonla ıslatılmış tamponlarla dipten uçlara doğru ıslatılır. Tamponlar kesekâğıdına atılır.
- Tüm saçlar solüsyon ile ıslatıldıktan sonra, üçgen sargı / kep ile dışarıda saç kalmayacak
şekilde sarılır.
- Tedavi bezi / muşambası, önlük katlanır, gazete kâğıdına konulur.
- Hasta rahatlatılır. Solüsyonun cinsine göre bir müddet beklenerek baş banyosu verilir.
- Üçgen sargı veya boyun bağı kaynatılır. Diğer araçlar dezenfektan maddeye konulur (muşamba, kova, vs.).
- Tüm yatak takımları değiştirilir. Kirli takımlar medikal aseptik önlemlerle toplanarak çamaşırhaneye gönderilir.
- İşlem kaydedilir.
- Aynı durumun tekrarlanmaması için hasta ve ailesine eğitim verilir.
- 10-12 saat sonra baş banyosu verilir.
Şampuan İle Yapılan Bit Tedavisi
- Hekim tarafından önerilen şampuan
- Sık dişli tarak
- Baş banyosu için gerekli araçlar uygulama baş banyosunda olduğu gibidir. Şampuan ve sabun yerine bit tedavisi için uygulanması istenilen şampuan kullanılır, şampuan prospektüsündeki tarife uygun bekletildikten sonra saçlar yıkanır.