Nörolojik Rahatsızlıklar
Serebrovasküler Hastalıklar (CVA/SVO)
Serebrovasküler hastalık için strok ya da Appoplexy terimleri de kullanılmaktadır. Beyin kan akımıyla doğrudan ya da dolaylı olarak ilişkili ani ortaya çıkan fokal nörolojik bozukluklardır.
CVA klinikte üç şekilde görülmektedir.
- Tromboz
- Emboli
- Kanama
Tromboz
Ateroskleroz nedeniyle arter lümeninin daralması söz konusudur.
Etiyoloji;
- Diyabet
- Hipertansiyon
- Arterioskleroz
- Temporal arteritis
- Periarteritis nodosa
- Sistemik lupus eritematozus gibi kollagen doku hastalıkları
- Orak hücreli anemi
- Trombositopeni
Tromboz Bulguları ve Belirtiler;
- Hastanın zaman zaman el, kol ve bacağında gelip geçici uyuşmalar,
- Hemipleji, Afazi, Hemianopsi
- Vertebral baziller yetmezlikte tabloya baş dönmesi, denge bozukluğu, beyin sapının hastalandığını gösteren bulgular
- parazi, paralizi ve kafa çiftlerine ilişkin bulgular ortaya çıkar.
Tanı;
Serebral anjiografi ile kesin tanı konur. Yaşlılarda damar bütünlüğü bozulduğu için gençlere göre daha sakıncalıdır. Bilgisayarlı tomografi ile nekrotik alanları tespit etmek mümkündür.
BOS basıncı 200 mm H2O üzerindedir. BOS proteinleri yükselmiştir. Serum kolesterolü ve trigliseridler yükselmiştir.
Hemşirelik Bakımı ve Tromboz Tedavisi
Gelip geçici iskemik atakları önlemek ve strokun gelişimini geciktirmek için antikoagülan tedavi uygulanır. Trombüs ana bir arterde ve taze ise embolektomi yapılır.
Ancak antikoagülan tedavi sosyal kontrendikasyonu olan ilaç grubudur. Bu nedenle protrombin zamanına baktıramayacak hastalara hastane dışında uygulanmaması gerekir.
Serebral vazodilatör ilaçların verilip verilmeyeceği konusu tartışmalıdır. Buna karşın geçici iskemik ataklara neden olmaktadır. Bunun için kullanımı tartışmalıdır.
Hasta ve ailesinin hastalık, beslenme ve tedavi konularında eğitilmesi son derece önemlidir. Az kolesterollü diyet, düzenli kontroller ve önemi, gelişebilecek komplikasyonların belirtileri yer almalıdır.
Aspirin-persantin kombinasyonu trombositlerin çökmesini önler. Hastada tam tıkanma gelişmişse bilinçsiz hasta bakımı uygulanır.
Emboli
Serebral damarlardan birinin pıhtı, tümör, yağ, bakteri veya hava ile tıkanmasıdır.
Etiyoloji;
- Ekstrasistoller, enfarktüs, subakut endokardit, atrial fibrilasyon ve romatizmal kalp hastalıkları,
- Kırıklara bağlı yağ embolileri,
- Kalp ameliyatlarından sonra pıhtı veya hava embolisi,
- Tümör embolisi olabilir.
Emboli Bulguları ve Belirtileri;
- Hemipleji, Hemiparezi,
- Hemianopsi,
- Ani bilinç kaybı gibi değişik derecelerde nörolojik belirtiler görülür.
Tanı;
Anjiyografi Emboli veya BT tanısında kullanılan yöntemlerdir. Hemoraji gelişmiş ise BOS kanlı olabilir. Septik embolilerde BOS da lökosit sayısı yükselir.
Hemşirelik Bakımı ve Emboli Tedavisi
Acil antikagülasyona başlanır tedavi olarak. Tedavinin yan etkileri izlenir. Bilinçsiz hasta bakımı uygulanır. Emboliye neden olan faktör tedavi edilir.
Sekel kalmışsa rehabilitasyon uygulanır. Rehabilitasyonun dört temel amacı vardır.
Bunlar;
- Akut devredeki komplikasyonları önlemek,
- Deformiteleri düzeltmek,
- Hastanın maksimum bağımsızlığını kazanmasını sağlamak,
- Sosyal ve fiziksel uyumu sağlamaktır.
- Koruyucu olarak aspirin-persantin kombinasyonu uygulanabilir.
- Trombositlerin bir araya toplanarak çökmesini (agregasyonunu) engeller.
Kanamalar
Serebral damarların rüptürü sonucunda gelişir.
Etiyoloji;
Anevrizma, hipertansiyon, diyabet, travma, kollajen doku hastalığı.
Kanama Tipleri;
- İntraserebral kanama;
Beyin içine olur. Genellikle hipertansif ve arteriosklerotik yaşlılarda görülür. Hastada yüz kırmızıdır, hırıltılı solunum vardır, hasta koma halindedir. Baş ve gözler kanama olan hemisfer tarafına doğru çevrilmiştir.
- Subaraknoid kanama;
Subaraknoid mesafeye olur, genellikle genç ve orta yaşlılarda görülür. En sık nedeni anevrizmadır, şiddetli baş ağrısı, irritabilite, tüfek tetiği manzarası, kusma ve çift görme vardır.
- Epidural kanama;
Duramater ile kemik arasındaki kanamadır. Genellikle kafa travmasından sonra gelişir. Göz dibinde staz, kanama görülür. Tentoryal herniasyon gelişebilir.
- Subdural Hematom;
Subdural hematomda kan dura ile araknoid arasında toplanır, epidural kanama hızlı ilerler.subdural kanama ise daha yavaş ilerler.
Belirtileri;
Epidural hematom belirtileri gibidir, ancak daha yavaş ilerler.
Tanı
Anjiyografi ile kesin tanı konur; ayrıca tomografi, sintigrafi de yapılabilir.
Kanamalarda Bakım ve Tedavi
Anevrizma kanamaları dışında kanamaların özel bir tedavisi yoktur. Serebral kanamalarda stres ülserleri ve buna ilişkin akut mide kanamaları oldukça sık görülür.
Hemşire, ülser ve kanama belirtilerini gözlemeli, Serebral kanaması olan hastalarda antikoagülanlar kontrendikedir, aspirin kullanılmaması gerekir.
CVA nedeni ne olursa olsun hastada Kİ-BAS gelişebilir, hastanın Kİ-BAS yönünden de izlenmesi ve bakımının buna göre planlaması gerekir.
CVA’da kafa için basıncını artırmamak için gereksiz aşırı hareketler engellenir ve boyun çevresinde sıkan giysiler varsa gevşetilir. CVA’da hastaya bilinçsiz hasta bakımı aynen uygulanır.
Pozisyon değişikliği her iki saatte bir yapılması ancak hemiplejik tarafa 2C dakikadan uzun süre yatırılmaması gerekir.
Bilinçsiz hastaya uygulanan her işlemin mutlaka anlatılması ve sürekli hastayla iletişim içinde olunması gerekir.